Naturalne wsparcie dla nerek – działanie moczopędne saponin z Solanum sisymbriifolium

Coraz więcej badań potwierdza skuteczność naturalnych substancji w profilaktyce i wspomaganiu leczenia. Jednym z mniej znanych, ale obiecujących kierunków jest wykorzystanie saponin – związków występujących m.in. w Solanum sisymbriifolium. Ta paragwajska roślina, stosowana od wieków jako naturalny środek moczopędny, zyskuje dziś uznanie także w świetle badań farmakologicznych.

Czym są saponiny i jak działają na organizm?

Występujące m.in. w Solanum sisymbriifolium saponiny to złożona grupa związków glikozydowych, występujących w wielu gatunkach roślin, charakteryzujących się zdolnością do tworzenia piany w kontakcie z wodą. W Solanum sisymbriifolium główną substancją czynną jest nuatigenina-3-O-β-chacotrioza, która w badaniach wykazała związek z nasileniem efektu diuretycznego. To właśnie saponiny uznano za dominującą grupę aktywnych składników tej rośliny. Wzrost stężenia saponin w ekstraktach korelował z większą objętością wydalanego moczu, a to sugeruje ich wpływ na pracę nerek.

Solanum sisymbriifolium – właściwości lecznicze rzadko znanej rośliny

Roślina ta, należąca do rodziny psiankowatych, występuje naturalnie w Paragwaju i innych krajach Ameryki Południowej. W miejscowej tradycji funkcjonuje pod nazwą Ñuatĩ pytã, co w języku guarani odnosi się do jej charakterystycznych czerwonych cierni. Choć w Europie pozostaje niemal nieznana, w medycynie ludowej Paragwaju odwar z jej korzenia od dawna był stosowany w leczeniu obrzęków i nadciśnienia.

Obecne zainteresowanie S. sisymbriifolium wynika z potrzeby poszukiwania skutecznych i bezpiecznych alternatyw dla syntetycznych leków moczopędnych. Przyjmowanie takich leków, choć powszechne, wiąże się z ryzykiem zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej. Zbyt intensywna diureza może prowadzić do utraty potasu, a to z kolei zwiększa ryzyko arytmii i innych powikłań. Rośliny moczopędne, które nie wpływają negatywnie na równowagę wodno-elektrolitową, stają się więc bardzo cennymi obiektami badań.

Badania potwierdzają działanie moczopędne saponin

W celu oceny działania moczopędnego ekstraktów z S. sisymbriifolium przeprowadzono badania na modelu zwierzęcym. Użyto szczurów rasy Wistar, którym podawano różne frakcje – ekstrakt etanolowy (EESs) oraz frakcję saponinową (SSs), w różnych dawkach.

Co wykazały testy na zwierzętach?

W badaniu W.J. Arrúa i in. z 2024 roku zarówno ekstrakt etanolowy, jak i frakcja saponinowa znacząco zwiększyły diurezę. Co więcej, działanie moczopędne frakcji zawierającej czyste saponiny w wyższej dawce (10 mg/kg) przewyższało efekt ekstraktu etanolowego w dawce aż dziesięciokrotnie większej (100 mg/kg).

Na szczególną uwagę zasługuje porównanie z furosemidem – silnym lekiem moczopędnym stosowanym klinicznie. Aktywność ekstraktów roślinnych była zbliżona do efektu tego syntetycznego diuretyku, co czyni z S. sisymbriifolium potencjalnego kandydata do zastosowania w ziołolecznictwie o potwierdzonym działaniu farmakologicznym.

Ekstrakty zwiększały wydalanie sodu i chlorków, nie zmieniając wydalania potasu ani pH moczu. To wyróżnia je na tle leków syntetycznych, które mogą zaburzać gospodarkę elektrolitową organizmu.

Mechanizmy wpływu na diurezę

Wyraźne działanie moczopędne, połączone z korzystnym profilem bezpieczeństwa, stanowi podstawę do dalszych badań nad klinicznym zastosowaniem tej rośliny. Efekt moczopędny rośliny jest wieloczynnikowy i do tej pory wykazano m.in.:

• możliwe hamowanie anhydrazy węglanowej – enzymu odpowiadającego za reabsorpcję jonów sodu i chlorków w kanalikach nerkowych;

• aktywację szlaku COX i prostaglandyn – enzymy COX-1 i COX-2 uczestniczą w syntezie PGE2 i PGI2, które zwiększają filtrację kłębuszkową i przepływ krwi przez nerki;

• brak wpływu na poziom potasu i pH moczu, a to minimalizuje ryzyko skutków ubocznych.

Zastosowanie w ziołolecznictwie i profilaktyce chorób nerek

Potwierdzone naukowo właściwości moczopędne sprawiają, że Solanum sisymbriifolium może być postrzegana jako roślina o dużym potencjale w fitoterapii. Brak wpływu na poziom potasu oraz mechanizmy zbliżone do naturalnych procesów regulacyjnych organizmu czynią ją interesującym kandydatem do uzupełnienia profilaktyki zdrowotnej w przyszłości

Choć do zastosowania klinicznego jeszcze daleka droga, już dziś można wskazać na możliwość wykorzystania tej rośliny jako składnika suplementów diety lub mieszanek ziołowych wspierających naturalną pracę nerek.

Jaką rolę mogą odegrać naturalne saponiny?

Współczesna fitofarmakologia coraz częściej sięga po substancje wywodzące się z tradycyjnej medycyny ludowej. Przykład Solanum sisymbriifolium pokazuje, że nawet mało znane rośliny mogą kryć w sobie istotny potencjał terapeutyczny. Dzięki obecności saponin o udokumentowanym działaniu moczopędnym roślina ta może znaleźć zastosowanie w naturalnym wspieraniu funkcji wydalniczych i profilaktyce obciążeń nerkowych.

W świetle rosnącej liczby chorób cywilizacyjnych, w tym nadciśnienia i przewlekłych chorób nerek, celowe wydaje się dalsze badanie roślinnych rozwiązań – takich jak S. sisymbriifolium – które mogą wspierać organizm bez agresywnej ingerencji w jego równowagę wewnętrzną.

Źródła:

W.J. Arrúa, J.G. Duarte, M.C. Hellión-Ibarrola, D.A. Ibarrola Diuretic activity of ethanolic extract and fraction enriched in saponins from Solanum sisymbriifolium Lam. root in rats, Eur Rev Med Pharmacol Sci; 2024

G. Ngnameko, J. Tane, V. Kuiate Antimicrobial activities of saponins from Melanthera elliptica and their synergistic effects with antibiotics against pathogenic phenotypes; Journal of Ethnopharmacology, 2018

M. Ferraro, A. Bargagli, A. Trinchieri, G. Gambaro Dietary Plants for the Prevention and Management of Kidney Stones: Preclinical and Clinical Evidence and Molecular Mechanisms; Nutrients, 2018

Fot. C T Johansson, Wikimedia Commons, licencja CC BY 3.0, nie modyfikowano grafiki