Adaptogeny w TCM – jak chińskie grzyby i zioła wspierają organizm w walce ze stresem?

W Tradycyjnej Medycynie Chińskiej zdrowie oznacza harmonię ciała, ducha i środowiska, a nie jedynie brak choroby. Właśnie dlatego tak ważną rolę odgrywają adaptogeny zarówno w formie roślin, jak i grzybów, które wspierają organizm w odzyskiwaniu równowagi, zwłaszcza w okresach nasilonego stresu. W artykule między innymi wyjaśniamy, czym są adaptogeny w ujęciu chińskiej medycyny oraz jak można włączyć je do codziennej diety i suplementacji.

Czym są adaptogeny w ujęciu medycyny chińskiej?

Adaptogeny to roślinne substancje wspierające naturalną zdolność przystosowywania się organizmu do stresu i obciążeń. Termin adaptogen jest stosunkowo nowy – w 1947 roku wprowadził go radziecki farmakolog Mikołaj Łazariew. Zdefiniował adaptogeny jako substancje, które zwiększają odporność organizmu na czynniki zewnętrzne oraz bezpiecznie normalizują procesy życiowe.

Chociaż dopiero od niedawna wiemy, co to są adaptogeny, to wykorzystywano je już w starożytności. W TCM określano je mianem toników, a w praktyce były naturalnymi środkami wzmacniającymi, stosowanymi zarówno u osób chorych, jak i zdrowych, aby wspierać długowieczność i utrzymywać wewnętrzną harmonię.

Yin i Yang - klucz do równowagi według TCM

W medycynie chińskiej yin i yang stanowią fundamentalną parę przeciwieństw opisująca dynamiczną równowagę w naturze, ciele i umyśle. Yin symbolizuje elementy chłodne, niższe, ukryte i odżywcze, natomiast yang – aspekty ciepłe, aktywne, zewnętrzne i energetyzujące. Według TMC wzajemna równowaga yin i yang decyduje o zdrowiu — gdy jedno z nich nadmiernie dominuje lub słabnie, pojawiają się zaburzenia.

Z perspektywy medycyny chińskiej grzyby adaptogeny wpisują się w wartości yin–yang działając regulująco – przywracają równowagę tam, gdzie występują niedobory lub nadmiar. Jeśli energia yang jest osłabiona, określone rośliny czy grzyby mogą ją wzmocnić, a gdy procesy yang stają się nadmiernie nasilone, zostają złagodzone. Podobnie adaptogeny wspierają yin, gdy jest zbyt słabe, a w przypadku jego przewagi sprawiają, że energia qi przepływa w sposób prawidłowy.

Cordyceps – naturalny booster energii

Cordyceps sinensis, znany w Chinach jako „grzyb gąsienicowy”, od stuleci zajmuje ważne miejsce w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej. Klasyczne źródła opisują go jako środek wzmacniający Yang oraz energię Nerek, odpowiadającą za witalność, płodność i długowieczność, a także wspierający Yin Płuc - związany z oddechem i cyrkulacją qi. Dlatego cordyceps postrzegano jako remedium na odbudowę esencji życiowej.

Z biochemicznej perspektywy, cordyceps zawiera wiele aktywnych związków, m.in. kordycepinę, polisacharydy oraz beta-glukan. Jak zatem działa na organizm kordyceps? Właściwości tego grzyba koncentrują się głównie na podnoszeniu ogólnej witalności oraz wzmacnianiu mechanizmów obronnych, dzięki temu w TCM od zawsze uznawano go za tzw. naturalne paliwo energetyczne.

Kiedy sięgnąć po Cordyceps według TCM?

Najlepiej sięgać po niego w okresach obniżonej odporności, gdy organizm częściej ulega infekcjom i wymaga dodatkowego wsparcia. Według TCM cordyceps pomaga także przy przewlekłym zmęczeniu, spadku koncentracji i wyczerpaniu psychicznym – zwłaszcza kiedy inne metody zawodzą. Poleca się go osobom intensywnie trenującym, ponieważ wspiera wydolność i przyspiesza regenerację. Sprawdza się również u osób starszych, u których naturalnie spada poziom energii i witalności. Po cordyceps warto sięgnąć także podczas rekonwalescencji po wyniszczającej chorobie, gdy organizm potrzebuje silnego wzmocnienia.

Reishi – grzyb nieśmiertelności i spokoju

Pierwsze wzmianki o reishi (chin. Lingzhi) pochodzą sprzed ponad 2000 lat (epoka dynastii Han), a tradycja jego stosowania sięga 4000 lat. Od wieków uważany jest za „lekarstwo królów” i „grzyb nieśmiertelności”, symbolizujący długowieczność, wewnętrzną harmonię i spokój ducha.

W tradycyjnym zastosowaniu przypisywano mu wzmacnianie pamięci i jasności umysłu, poprawę kondycji fizycznej oraz wydłużanie życia. A jak współcześnie oddziałuje grzybek reishi? Właściwości są efektem obecności bioaktywnych związków, spośród których najważniejsze są polisacharydy, triterpeny, peptydy i sterole – wspierające odporność i chroniące organizm przed skutkami przewlekłego stresu. Dzięki temu reishi uchodzi dziś za jeden z najcenniejszych adaptogenów.

Inne adaptogeny w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej

Tradycyjna Medycyna Chińska wyróżnia wśród adaptogenów szereg ziół, do których należą:

• Schisandra chinensis (cytryniec chiński) – wzmacnia funkcje wątroby i poprawia wytrzymałość psychiczną.

• Eleutherococcus senticosus (żeń-szeń syberyjski) – zwiększa sprawność fizyczną podczas długotrwałego wysiłku.

• Panax ginseng (żeń-szeń koreański) – zwiększa energię życiową i przyspiesza regenerację.

• Sedum rosea (różeniec górski) – stosowany przy przewlekłym zmęczeniu i obniżonej odporności na stres.

• Panax notoginseng (żeń-szeń fałszywy) – wspomaga prawidłowe krążenie krwi.

• Panax quinquefolius (żeń-szeń amerykański) – koi układ nerwowy i odżywia organizm.

Każdy z tych adaptogenów ma nieco inny profil działania, ale wszystkie łączy wspólny cel – wzmacnianie organizmu i przywrócenie równowagi w obliczu codziennych wyzwań.

Jak stosować adaptogeny?

Naturalne adaptogeny najlepiej wprowadzać stopniowo, zaczynając od niewielkich dawek i obserwując reakcję organizmu, a następnie dostosowując ilość do indywidualnych potrzeb. Warto pamiętać, że preparaty o działaniu pobudzającym, takie jak cordyceps czy żeń-szeń, przyjmuje się rano, natomiast uspokajające, np. reishi, najlepiej stosować wieczorem. Zawsze powinny być zażywane po posiłku, co sprzyja prawidłowemu wchłanianiu. Aby stosowanie adaptogenów było skuteczne, warto przyjmować je w cyklach z odpowiednimi przerwami. Taka praktyka pozwala na ich pełne działanie i zapobiega przyzwyczajaniu się organizmu. Warto również skonsultować suplementację z lekarzem, zwłaszcza jeśli stosuje się inne preparaty lub występują przewlekłe dolegliwości.

Tradycyjna Medycyna Chińska traktuje adaptogeny jako środki przywracające równowagę i siłę życiową. Współczesne badania tych roślin i grzybów zdają się potwierdzać szczególną przydatność w okresach osłabienia, silnego stresu oraz obniżonej odporności. Ich skuteczność zależy jednak od właściwego stosowania – stopniowego, cyklicznego, dostosowanego do indywidualnych potrzeb. Takie podejście pozwala łączyć starożytne doświadczenie z opartą na nauce troską o zdrowie.